Ten post będzie jednym z serii o historii chemii. Dzisiaj opowiem, jak odkryto pierwsze substancje chemiczne.
1.Woda
Woda (H2O) była znana od prehistorii. Tales z Miletu widział w niej Arche (prazasadę) - stąd powiedzenie "panta rhei". Arystoteles i inni starożytni uczeni traktowali wodę jako jeden z żywiołów.
2. Siedem metali
Wraz z powstaniem teorii geocentrycznej Ptolemeusza, według której Ziemię miały okrążać Księżyc, Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz i Saturn, każdy metal symbolizował planetę lub gwiazdę (Słońce).
Złoto symbolizowało Słońce, rtęć - Merkury, miedź - Wenus, żelazo - Mars, cyna - Jowisz, ołów - Saturn. Przyjęto dla nich symbole alchemiczne, które były symbolami planet.
1.Złoto
Złoto (Au) odkryto w eneolicie w postaci samorodków. Złote wyroby pojawiły się w Europie w IV tysiącleciu przed naszą erą w Warnie (Bułgaria). W Europie Środkowej takie wyroby jak dysk z Nebry czy złoty kapelusz berliński pojawiły się w 2500 r. p. n. e. W Starożytności kopalnie złota znajdowały się na południu Egiptu w Nubii (pogranicze Sudanu), w dzisiejszej Arabii Saudyjskiej (X w. p. n. e.), 610 - 546 r . p. n. e. w Lidii (zachodnia Turcja), południowo-wschodnim pobrzeżu Morza Czarnego. Po raz pierwszy złote monety wprowadzono w chińskim państwie Chu w VI w. p. n. e. W Imperium Rzymskim złoto wydobywano metodą hydrauliczną w Hiszpanii i Dacji (Rumunii). W średniowieczu terytorium Mali i Ghany dostarczało 10 t złota rocznie.
2.Srebro
Srebro odkryto w starożytności w postaci samorodkowej. Wydobywano srebro w kopalni Mahd-Ad-Gahab w Arabii Saudyjskiej. Fenicjanie w naczyniach ze srebra przechowywali wino i wodę. Hipokrates opisał właściwości lecznicze srebra. Właściwości światoczułe i utleniające azotanu (V) srebra odkrył w średniowieczu św. Albert. Do I wojny światowej stosowano srebro jak środek dezynfekcyjny.
3.Miedź
Miedź odkryto w starożytności w postaci samorodkowej. Przed pojawieniem się złota była wytapiana w dymarkach. Wydobywano ją na Cyprze, stąd nazwa - Cuprum. Miedź przyczyniła się w znaczym stopniu do rozwoju cywilizacji ludzkiej.
4.Żelazo
Żelazo było znane w 4 tysiącleciu p. n. e. w starożytnym Sumerze i Egipcie. W 2 tysiącleciu Hatti wynaleźli metodę wytopu żelaza. Według Arystotelesa, "wielokrotnie przemywali muł rzeczny, a znaleziony magnetyt lub hematyt wytapiali w piecach". Według Homera Achajowie wymieniali wyroby z brązu na żelazną broń w czasie wojny trojańskiej.
5.Rtęć
Rtęć odkryto w starożytności w postaci ciekłych kropli na górskich skałach. Otrzymywano ją poprzez utlenianie cynoberu (HgS) lub dodawanie żelaza. Rtęć była traktowana przez alchemików jako męski początek wszystkich metali. Jej sól siarczkowa była stosowana jako kosmetyk, pigment do produkcji farby i lek na syfilis. Wydobywano ją w Hiszpanii (Almaden), Armenii oraz Idrii (Słowenia).
6. Cyna
Wyroby z cyny były znane w okresie hellenistycznym. Cynę (Sn) wyprodukowano w XII wieku, wspominał o niej Roger Bacon. Cyna stała się szczególnie popularna w XVI wieku ze względu na dostępność i odporność na korozję. Była jednym z najważniejszych metali w rozwoju cywilizacji.Do XVII w. cynę określano jako jasny ołów.
7.Ołów
Ołów znajdowano w Azji Mniejszej w 7000 r. p. n. e. Wiele cywilizacj starożytnych stosowało ołów jako amulety (Dolina Indusu), sieci rybne, kosmetyki, pigmenty (jodek ołowiu(II)), środek antykoncepcyjny, materiał piszący, glazury, szkło. Do 1600 p. n. e. ołów wydobywano na Półwyspie Iberyjskim i w Sardynii. Witruwiusz odnotował jako pierwszy ołowicę u Oktawiana Augusta.
W III w. Egipcjanin Zosimos z Aleksandrii otrzymał octan ołowiu (II). Otrzymywano ołów poprzez prażenie PbS. Do XIX wieku stosowano ołów jako wybielacz do peruk.
3. Siarka
Siarka (S) była wspominana w Biblii. W starożytności odkryto tlenki siarki, zaś w X wieku otrzymano po raz pierwszy kwas siarkowy. Chińczycy produkowali proch z siarki. Geber twierdził, że siarka jest żeńskim początkiem wszystkich metali. W XVIII wieku wykryto związki siarki w szczawiu. Wykryto ją we krwi. Jest ona najstarszym pestycydem i fungicydem.
4. Brom
Brom wykryto w średniowieczu w czasie poszukiwań kamienia filozoficznego. W XV wieku George Ripley podał następujący przepis:
"Aby przygotować eliksir mędrców, weź, mój synu, rtęć filozoficzną i nakłuwaj, dopóki nie zamieni się w czerwonego lwa. Dygeruj tego lwa na łaźni piaskowej z kwaśnym spirytusem winogronowym, wyparuj ciecz i rtęć zamieni się w kamedeopodobną substancję, którą można kroić nożem. Włóż go do wysmarowanej gliną retorty i destyluj powoli. Zbierz oddzielnie ciecze różnej natury, które pojawią się przy tym. Otrzymasz flegmę bez smaku, spirytus i czerwone krople. Cymeryjskie cienie okryją retortę swoim mdłym pokrowcem. On zapłonie i przybrawszy wkrótce przepiękny cyrynowy kolor i znowu zrodzi zielonego lwa. Spraw, żeby pożarł swój ogon. Wreszcie, mój synu, rektyfikuj i otrzymasz pojawienie się ludzkiej krwi i gorącej wody".
5.Bizmut
Bizmut (Bi) został odkryty w XV wieku w Europie. Był błędnie uważany przez górników za srebro, ponieważ uważali, że bizmut był w połowie srebrem. Nazwa pochodzi od niemieckiego sformułowania "weisse Masse" (biała masa).
Bizmut był znany również poza Europą. Inkowie produkowali broń z bizmutu, dzięki czemu miała tęczowy połysk.
Po raz pierwszy o bizmucie wspomniał znany mineralog Georgius Agricola w 1546.
Komentar