Wartościowość to ilość wiązań, które atom jednego pierwiastka może utworzyć.
Sposób nr 1
Przykładowo, wodór ma wartościowość (stopień utlenienia) I, dlatego że leży w pierwszej grupie. Zatem wszystkie pierwiastki leżące w pierwszej grupie układu okresowego będą miały wartościowość I. Beryl ma wartościowość II, bo leży w drugiej grupie układu okresowego. Zatem wszystkie pierwiastki od Mg do Ra będą miały stopień utlenienia II.
Nie należy tej reguły stosować schematycznie, ponieważ istnieje tylko 8 stopni utlenienia.
Jeżeli grupa, w której znajduje się pierwiastek, ma numer większy od 10, od numeru grupy odejmuje się 10 i otrzymuje się wartościowość.
Wyjątkiem od tej zasady jest hel, który ma 2 elektrony walencyjne i wartościowość równą 0.
Sposób nr 2
Można również korzystać z dawnego sposobu oznaczania grup IUPAC w układzie okresowym, np. grupy 8, 9, 10 były oznaczone liczbą VIII, a grupy od 11 do 17 miały numery od IB do VIIB, grupa 18 miała numer 0. Ta zasada dotyczy pierwiastków Rf, Db, Sg, Bh i Hs.
Wyjątkiem od tej zasady jest fluor, któremu przypisano stopień utlenienia I.
Innymi wyjątkami od zasady, że gazy szlachetne ze względu na zatrważająco niską aktywność mają wartościowość 0, są krypton, argon, ksenon i radon. Mają one wartościowości II, IV, VI i VIII.
Sposób nr 3
Aby sprawdzić wartościowość pierwiastka chemicznego, należy rozpisać jego konfigurację elektronową.
Przykład:
Sc - K2L8M9N2 Od liczby elektronów na powłoce M (jeżeli jest większa od 8) odejmuje się 8 i dodaje się resztę do liczby elektronów na powłoce N.
Dla metali przejściowych od Sc do Fe jest to wzór :
(M-8)+N = wartościowość
(9-8)+2= 1+2=3 - badany metal ma stopień utlenienia III
Jeżeli numer okresu jest większy od 4, to od liczby elektronów na przedostatniej powłoce odejmuje się 8 (jeżeli jest większa od 8) i dodaje się liczbę elektronów na ostatniej powłoce. Dotyczy to wszystkich pierwiastków w grupach od 3 do 8. Dla lantanowców
Przykład 2:
Zerknąć na liczbę elektronów walencyjnych (elektrony na ostatniej powłoce). One stanowią o maksymalnej wartościowości danego pierwiastka. (z wyjątkiem Fe, które ma stopień utlenienia III i Cu, która ma wartościowość II)
Se - K2L8M18N6
Regułę stosuję się do pierwiastków okresu IV od Fe do Kr włącznie.
Przykład 3:
Dla lantanowców i aktynowców stosuje się wzór:
(O-18)+(P-8)+Q=wartościowość
Jeżeli liczba elektronów na powłoce P jest równa 8, można ominąć (P-8) lub Q. Można ominąć (P-8) i Q, jeżeli liczba elektronów na powłoce O jest równa 24, 23, 22.
Pa - K2L8M18N32O20P9Q2
Sposób nr 4
Jeżeli wartościowość pierwiastka w jednej grupie jest równa 8, to w innej będzie mniejsza o 2. Przykładowo, Rh będzie miał wartościowość mniejszą od Ru(VIII), czyli VI. Pallad będzie miał wartościowość mniejszą o 2 od rodu, czyli IV.
Comments